Κινδυνεύουν 122 είδη πουλιών στην Ελλάδα


Η Ελλάδα, παρά τη μικρή της έκταση, διαθέτει μεγάλη ποικιλία πουλιών και συνολικά μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 442 είδη. Ο λόγος είναι η μεγάλη ποικιλία βιοτόπων -ακτές, υγρότοποι, αγροτικές περιοχές, δάση κ.ά.- οι περισσότεροι από τους οποίους εξακολουθούν να διατηρούν σε ικανοποιητικό βαθμό τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά.

Ωστόσο, τουλάχιστον 122 είδη πουλιών περιλαμβάνονται σε κάποια από τις κατηγορίες κινδύνου, όπως καταδεικνύουν στοιχεία που έθεσε στη διάθεση του ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αναπληρωτής ερευνητής στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΘΙΑΓΕ, Σάββας Καζαντζίδης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, όπως προκύπτει από το Κόκκινο Βιβλίο για τα Απειλούμενα Ζώα της Ελλάδας, τουλάχιστον 242 είδη πουλιών αναπαράγονται τακτικά στη χώρα μας, 76 έρχονται κατά τον χειμώνα, 29 είναι παρόντα κατά τη μετανάστευση, ενώ ένα είναι εξαφανισμένο. Επίσης, έχουν καταγραφεί από μία μέχρι μερικές δεκάδες φορές, τουλάχιστον 91 ασιατικά ή βορειοευρωπαϊκά είδη, των οποίων η ζωογεωγραφική κατανομή φθάνει μέχρι τα βόρεια ή τα ανατολικά σύνορά μας, ενώ επιπλέον τρία είδη χαρακτηρίστηκαν «απροσδιόριστα».

Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, τον τόπο που ζουν και τις συνήθειές τους, τα πουλιά χωρίστηκαν σε γενικότερες κατηγορίες, όχι με την αυστηρή ταξινομική έννοια, αλλά με ευρύτερα οικολογικά κριτήρια.

Τα θαλασσοπούλια, όπως οι μύχοι και οι υδροβάτες ή κυματοβάτες (πέντε είδη) ζουν στη θάλασσα και επισκέπτονται την ξηρά (κυρίως τις έρημες βραχονησίδες) μόνο για να γεννήσουν, κατά την άνοιξη.

Τα υδρόβια πουλιά, στα οποία περιλαμβάνονται οι πάπιες, οι χήνες, τα βουτηχτάρια και οι φαλαρίδες (51 είδη), είναι τα πιο κοινά είδη των υγροτόπων. Κοινό χαρακτηριστικό τους αποτελεί η νηκτική μεμβράνη στα δάκτυλα των ποδιών και ότι τα περισσότερα κατασκευάζουν τις φωλιές τους στην επιφάνεια του νερού (επιπλέουσες). Κάποια απ' αυτά πηγαίνουν σε γλυκά νερά, ενώ άλλα στις παράκτιες περιοχές. Ορισμένα τρέφονται με ζωικούς οργανισμούς (Ψαλίδες, Γκισάρια) ενώ άλλα αποκλειστικά με φυτικούς (κύκνοι, χήνες). Τα περισσότερα διαχειμάζουν στους ελληνικούς υγροτόπους, ενώ λίγα αναπαράγονται.

Τα παρυδάτια πουλιά (72 είδη) όπως οι ερωδιοί, οι σκαλίδρες, οι τρίγκες, οι σφυριχτές και οι τουρλίδες παρατηρούνται πάντα να ψάχνουν την τροφή τους στην άκρη του νερού των υγροτόπων. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι κάνουν τη φωλιά τους δίπλα στο νερό και όχι πάνω σ' αυτό, όπως τα περισσότερα υδρόβια.

Η ποικιλομορφία σ' αυτά είναι πολύ μεγάλη. Κάποια έχουν υψηλά πόδια, ενώ άλλα μακρύ λαιμό και ράμφος, σε ορισμένα το ράμφος είναι κυρτό προς τα επάνω, ενώ σε άλλα προς τα κάτω. Σε κάποια είναι λεπτό, ενώ σε άλλα χοντρό. Το κάθε ένα απ' αυτά τα είδη εκμεταλλεύεται κάποια διαφορετική θέση του βιοτόπου, στον οποίο συμβιώνουν για εξεύρεση τροφής ή θέσης φωλεοποίησης, μειώνοντας έτσι τον ανταγωνισμό μεταξύ τους.

Τα αρπακτικά πουλιά (αετοί, γεράκια, κίρκοι) κατανέμονται σε όλες σχεδόν τις ζώνες, από τη θαλάσσια μέχρι την αλπική και σε όλους τους βιοτόπους (δάση, υγροτόπους, αγροτικές περιοχές ακόμη και αστικές).

Η Ελλάδα είναι από τις χώρες με τα περισσότερα αρπακτικά στην Ευρώπη με 38 ημερόβια και εννέα νυκτόβια είδη. Ορισμένα ζουν στα βουνά και τρέφονται με νεκρά ζώα, συμβάλλοντας έτσι στην υγιεινή των περιοχών (γυπαετός, όρνιο, ασπροπάρης, μαυρόγυπας). Πολλά από τα ημερόβια αρπακτικά (π.χ. γερακίνες) τρέφονται με τρωκτικά, ρυθμίζοντας έτσι τον πληθυσμό τους, παράμετρος που βοηθά σημαντικά τους γεωργούς. Κάποια άλλα τρέφονται με έντομα, ενώ πολλά με μικρόπουλα. Ένα γεράκι που ζει στο Αιγαίο, ο μαυροπετρίτης, έχει προσαρμόσει έτσι τη ζωή του ώστε να γεννά κατά τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο. Αυτήν ακριβώς την περίοδο περνούν εκατομμύρια στρουθιόμορφα πουλιά κατά τη μετανάστευσή τους προς την Αφρική και μ' αυτά τρέφεται και μεγαλώνει τους νεοσσούς του.

Οι γλάροι και τα γλαρόνια (28 είδη) ζουν κυρίως στους υγροτόπους και τις ακτές. Τα περισσότερα είναι ψαροφάγα, ενώ κάποιοι γλάροι είναι παμφάγοι και μπορεί κάποιος να τους δει τόσο σε ακτές όσο και μακριά απ' αυτές- π.χ. σε σκουπιδότοπους (Ασημόγλαρος). Αντίθετα, οι μαυροκέφαλοι γλάροι τρέφονται με έντομα ή γαστερόποδα, που βρίσκουν σε καλλιέργειες.

Τα στρουθιόμορφα πουλιά είναι τα πολυπληθέστερα (176 είδη). Πολλά απ' αυτά είναι εξειδικευμένα σε κάποιους πολύ συγκεκριμένους βιοτόπους. Έτσι, υπάρχουν τα δασικά είδη, τα υγροτοπικά, αυτά που ζουν στα αλπικά λιβάδια, αυτά που ζουν σε αστικές ή αγροτικές περιοχές. Η εξειδίκευση ορισμένων ειδών είναι ακόμη μεγαλύτερη. Κάποια είδη ζουν μόνο στους καλαμώνες των υγροτόπων (καλαμοποταμίδα, βουρλοποταμίδα), κάποια άλλα μόνο στον κορμό ορισμένων δένδρων, σε πυκνά δάση (δενδροβάτες, τσοπανάκοι), ενώ άλλα μόνο σε πυκνούς θάμνους (τρυποφράκτες, φυλλοσκόποι). Η ποικιλομορφία επεκτείνεται και στη διατροφή τους. Κάποια τρώνε σπόρους, άλλα τρώνε έντομα (κεφαλάδες, χελιδόνια), ενώ ορισμένα είναι παμφάγα (κορακοειδή).

Τέλος, υπάρχουν κάποια είδη που δεν εντάχθηκαν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες, όπως διάφορα σκαλιστικά είδη, οι φασιανοί, τα περιστερόμορφα και οι σταχτάρες (συνολικά 59 είδη), που ζουν σε διάφορα περιβάλλοντα και εκμεταλλεύονται τις επικρατούσες συνθήκες, έχοντας αναπτύξει συγκεκριμένες σωματικές προσαρμογές και συμπεριφορά.