Αμφίπολη Σερρών

    Στρατηγικής σημασίας αποικία των Αθηναίων, κοντά στις εύφορες εκβολές του ποταμού Στρυμόνα και στα χρυσοφόρα κοιτάσματα του όρους Παγγαίου. Η πόλη ιδρύθηκε το 438/7 π.Χ., η περιοχή όμως είχε κατοικηθεί ήδη από την προϊστορική εποχή.
    Τις έρευνες στην Αμφίπολη ξεκίνησε ο Γάλλος αρχαιολόγος P. Perdrizet, ο οποίος ερεύνησε έναν μακεδονικό τάφο στην Παλαιοκόμη. Το 1918-19, ο καθ. Σ. Πελεκίδης ανέσκαψε μεγάλο μέρος της Βασιλικής Α΄, μικρό τμήμα του τείχους και οικίες.

    Η μεγάλη ανασκαφή της Αμφιπόλεως άρχισε το 1956 και συνεχίστηκε έως το 1984 υπό τη διεύθυνση του καθ. Δ. Λαζαρίδη, με την στήριξη της Αρχαιολογικής Εταιρείας και του Υπουργείου Πολιτισμού. Αποκαλύφθηκαν 400 περίπου τάφοι διαφόρων τύπων, μεγάλα τμήματα του μακρού και του εσωτερικού τείχους με τους πύργους και τις πύλες, ιερά, οικίες και το Γυμνάσιο της πόλης. Η ξύλινη γέφυρα του Στρυμώνα, σημαντικοί ναοί όπως του Νυμφαίου, του Κλείου, του Άττιου και της Κυβέλης.

    Τα πολυάριθμα ευρήματα από τις ανασκαφές εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφιπόλεως και το Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας.

    Αρχαιολογικά ευρήματα από την περιοχή των εκβολών του Στρυμόνα αποδεικνύουν ήδη από την Νεολιθική εποχή την ανθρώπινη παρουσία και στις δύο όχθες του ποταμού και τη συνέχεια της ζωής ως και την εποχή του Χαλκού. Ο πλησιέστερος στην Αμφίπολη νεολιθικός οικισμός εντοπίσθηκε σε γειτονικό στην αρχαία πόλη λόφο, γνωστό ως Λόφο 133, όπου αργότερα αναπτύχθηκε σημαντικός οικισμός στην Πρώιμη εποχή του Σιδήρου, όπως μαρτυρούν τα πλούσια ευρήματα του νεκροταφείου του.

    Από τα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα, με την ίδρυση των ελληνικών πόλεων στις εκβολές του Στρυμόνα, αρχίζει η προοδευτική διείσδυση του ελληνικού πολιτισμού στην ενδοχώρα. Οι τάφοι στο νεκροταφείο του οικισμού του Λόφου 133 αλλάζουν μορφή και στα κτερίσματά τους επικρατούν τα πολιτιστικά στοιχεία του ελληνικού κόσμου, ειδώλια, νομίσματα, και προπαντός αγγεία επείσακτα από τις νοτιοελλαδικές πόλεις (Κόρινθο, Αθήνα) και από τις Ιωνικές πόλεις του Βόρειου Αιγαίου.
    Η παρουσία του ιωνικού κόσμου είναι εμφανής και στα γλυπτά υστεροαρχαϊκών και πρώιμων κλασικών χρόνων που βρέθηκαν στην περιοχή του Λόφου 133 αλλά και στη θέση της Αρχαίας Αμφιπόλεως. Η τοπική παράδοση επιβιώνει στη μεταλλοτεχνία και προπάντων στα χάλκινα και χρυσά νομίσματα.

    Μετά την εγκατάστασή τους στην Ηιόνα, στις εκβολές του Στρυμόνα, το 476 π.Χ., οι Αθηναίοι πραγματοποίησαν και την πρώτη ανεπιτυχή απόπειρα αποικισμού στην περιοχή της Αμφιπόλεως με την βραχύχρονη εγκατάστασή τους στο πόλισμα Εννέα Οδοί, που γρήγορα αφανίστηκε (464 π.Χ.). Παραμένει ακόμα ανοιχτό για την έρευνα πρόβλημα η ταύτιση των Εννέα Οδών με τον οικισμό του Λόφου 133, το στρώμα καταστροφής του οποίου χρονολογείται γύρω στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. ή με την ίδια την Αμφίπολη, στην περιοχή του βόρειου τείχους της οποίας, οι ανασκαφές έχουν εντοπίσει μια προγενέστερη από το τείχος του 5ου αιώνα εγκατάσταση.

    Η ίδρυση της Αμφιπόλεως το 438/437 π.Χ., στην εποχή του Περικλή, από τον Αθηναίο στρατηγό Άγνωνα, υπήρξε μεγάλη επιτυχία για τους Αθηναίους, των οποίων μόνιμος στόχος ήταν η εξασφάλιση του ελέγχου της πλούσιας ενδοχώρας του Στρυμόνα και των μεταλλείων του Παγγαίου. Η επιτυχία τους ωστόσο υπήρξε και πάλι βραχύχρονη, αφού στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του Πελοποννησιακού Πολέμου (422 π.Χ.) η Αμφίπολη αποσκίρτησε από την μητρόπολη Αθήνα και παρέμεινε αυτόνομη πόλη ως την ένταξή της στο Βασίλειο της Μακεδονίας από τον Φίλιππο Β΄ (357 π.Χ.).
    Στην εποχή των Μακεδόνων η Αμφίπολη αναδείχτηκε σε ισχυρή πόλη του Μακεδονικού βασιλείου με εσωτερική αυτονομία και με σημαντική οικονομική και πολιτιστική άνθιση. Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει μεγάλο μέρος από τα τείχη και ορισμένα από τα ιερά και τα ιδιωτικά και τα δημόσια κτήρια της πόλης.

    Στο βόρειο σκέλος του τείχους έχει ανασκαφεί η μεγαλύτερη και πιο οχυρή πύλη της πόλης (πύλη Γ), στην οποίαν κατέληγε γέφυρα του ποταμού Στρυμόνα που ήταν κατασκευασμένη από ξύλινους πασσάλους.

    Μετά την κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους (168 π.Χ.) η Αμφίπολις ορίζεται πρωτεύουσα της Πρώτης Μερίδος της Μακεδονίας. Η Ρωμαϊκή Εποχή είναι για την Αμφίπολη περίοδος ακμής μέσα στο πλαίσιο της κοσμοκρατορίας των Ρωμαίων. Σταθμός της Εγνατίας Οδού και πρωτεύουσα μιας πλούσιας ενδοχώρας, η πόλη αναπτύσσεται οικονομικά και πολιτιστικά. Γνωρίζει βέβαια καταστροφές και λεηλασίες αλλά με την υποστήριξη και των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, ιδιαίτερα του Αυγούστου και του Αδριανού, παραμένει ένα από τα σημαντικά αστικά κέντρα της Μακεδονίας ως την ύστερη αρχαιότητα. Η ακμή της πόλης αντικατοπτρίζεται στα μνημειακά κτήρια με τα ψηφιδωτά δάπεδα και τις τοιχογραφίες, αλλά και στα αρχαιολογικά ευρήματα που οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως.
    Ιερά
    Ξεχωριστή θέση μέσα στην πόλη κατείχαν ιερά αφιερωμένα σε τοπικές θεότητες και δαίμονες, όπως ήταν η μούσα Κλειώ, ο Ρήσσος ήρωας ιππέας, η Νύμφη, ο ποταμός Στρυμόνας και προπαντός η Άρτεμις Ταυροπόλος. Σημαντικές ωστόσο πληροφορίες δίνουν τα ευρήματα και για την λατρεία των Ολύμπιων Θεών, όπως του Πυθίου Απόλλωνος, της Αρτέμιδος, της Αφροδίτης, καθώς και του Ηρακλέους, των Διοσκούρων, του Ασκληπιού. Επίκεντρο της θρησκευτικής ζωης της πόλης αποτελούσε η λατρεία της Αρτέμιδος Ταυροπόλου, ενώ στα Ελληνιστικά και στα Ρωμαϊκά χρόνια έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής η λατρεία των Αιγύπτιων θεών και των ανατολικών θεοτήτων Κυβέλης και Άττιος.

    Μπροστά στο βόρειο τείχος της πόλης έχει ανασκαφεί μικρό διμερές ιερό γυναικείας θεότητας, θεσμοφόριο ή νυμφαίο. Στον μεγαλύτερο χώρο του βρέθηκε ένα φρεάτιο που περιείχε γυναικεία ειδώλια και ένας αποθέτης με πολλά αγγεία, τοποθετημένα με τάξη κοντά στους τοίχους. Μερικά από τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται στον 5ο αιώνα π.Χ.

    Δημόσια και ιδιωτική ζωή
    Η οικονομία της Αμφιπόλεως στηριζόταν στον γεωργικό πληθυσμό που καλλιεργούσε τον "εύκαρπον αυλώνα του Στρυμόνος". Μεγάλος όμως ήταν και αριθμός των εμπόρων των βιοτεχνών, των τεχνιτών και των δούλων. Η οικονομική άνθιση της πόλης αντικατοπτρίζεται στις πλούσιες σειρές των νομισμάτων που έκοψε η πόλη στην περίοδο της αυτονομίας της, στην περίοδο των Μακεδόνων ως έδρα βασιλικού νομισματοκοπείου και αργότερα και με αυτόνομες κοπές.

    Τα αρχαιολογικά ευρήματα μας πληροφορούν για την διοικητική οργάνωση της πόλης, η οποία με θεσμούς και ειδικούς άρχοντες ασκεί τον έλεγχο του εμπορίου και προστατεύει τη ζωή και την περιουσία των πολιτών της.

    Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει ένα από τα σημαντικότερα κτήρια της πόλης, το Γυμνάσιο, όπου εκπαιδεύονταν και ασκούνταν οι νέοι. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο χαραγμένος σε μαρμάρινη στήλη "Εφηβαρχικός Νόμος". Κοντά στο Γυμνάσιο εντοπίζεται και το θέατρο της πόλης.

    Η ευμάρεια της πόλης υποστηρίζεται από την την παραγωγή των τοπικών εργαστηρίων, αγγείων, έργων κοροπλαστικής, γλυπτικής και μικροτεχνίας.Η τοπική καλλιτεχνική παραγωγή διαμορφώνεται κάτω από τις επιδράσεις της αττικής και της ιωνικής τέχνης του Βόρειου Αιγαίου πριν ενταχθεί στην ελληνιστική κοινή των Μακεδόνων.

    Ευρήματα από τα τοιχογραφημένα σπίτια, τα ιερά και τους τάφους περιγράφουν επίσης την καθημερινή ζωή των κατοίκων της πόλης, τις ασχολίες των ανδρών, τα έργα των γυναικών, τα παιχνίδια των παιδιών.

    Νεκροταφεία
    Έξω από τα τείχη της πόλης θάβονταν οι νεκροί σε τάφους διαφόρων κατηγοριών ανάλογων με την κοινωνική και οικονομική τους κατάσταση.

    Οι μνημειακοί τάφοι του μακεδονικού τύπου ανήκαν προφανώς σε άρχοντες της πόλης. Τα κτερίσματα των τάφων, αγγεία, ειδώλια, όπλα, κοσμήματα μαρτυρούν τον πλούτο και την άνθιση της τέχνης στην αρχαία Αμφίπολη.


    Μέρες - Ώρες λειτουργίας του Μουσείου Αμφίπολης
    Από 1η Νοεμβρίου έως 31 Μαρτίου: Δευτέρα κλειστά, Τρίτη - Κυριακή. Εξαιρέσιμες: 08:30 - 15:00
    Από 1η Ιουλίου έως 31 Οκτωβρίου καθημερινά: 08:30 - 15:00. Δευτέρα κλειστά
    Τηλ. επικοινωνίας: 23220-32474

    Από την ιστοσελίδα http://www.serrestown.com/gr/aksiotheata/ar1.html