Χιονοχώρι το πέτρινο χωριό των Σερρών



Ανηφορίζοντας τη νότια πλαγιά του Μενοικίου όρους, σε υψόμετρο 750μ βρίσκεται το Χιονοχώρι Σερρών. Ένα γραφικό, ερειπωμένο, κτηνοτροφικό χωριό που βρίσκεται ανατολικά της πόλης των Σερρών, σε απόσταση μόλις 15 χιλιομέτρων. Γνωστό και ως το "πέτρινο χωριό", το Χιονοχώρι "ζει" μόνο το καλοκαίρι κι αυτό επειδή οι αλλοτινοί κάτοικοί του έχουν επιλέξει άλλους τόπους διαμονής.

Οι τελευταίου "φρουροί" του, ένα ζευγάρι ηλικιωμένων, ο κυρ Στέργιος και η κυρά Στεργιανή, που έως το τέλος της ζωής τους έμεναν στο αγαπημένο τους χωριό, πέθαναν πριν από μερικά χρόνια, σε βαθιά γεράματα. Τώρα, γίνεται μια προσπάθεια να δοθεί και πάλι "ζωή" στο χωριό, μέσω της τουριστικής ανάδειξής του.

Η τοποθεσία, άλλωστε, του Χιονοχωρίου είναι μοναδική. Τα ψηλά λιθόκτιστα παραδοσιακά σπίτια, χτισμένα από τις αρχές του 19ου αιώνα είναι σαν να κρέμονται από την πλαγιά του απόκρημνου Μενοίκιου Όρους, θυμίζοντας περισσότερο έργο κλασικού μεσαιωνικού ζωγράφου

Αντικρίζοντας το Χιονοχώρι, τις εντυπώσεις κερδίζει αμέσως η βυζαντινή εκκλησία, οι Άγιοι Ανάργυροι, που υψώνεται στο κέντρο του χωριού. Ο "κρίκος", θα μπορούσε να πει κάποιος, που συνδέει το παρελθόν με το σήμερα και σηματοδοτεί την έναρξη την ιστορίας του "πέτρινου χωριού". Πρόκειται για μία τρίκλιτη μεταβυζαντινή βασιλική του α' μισού του 19ου αιώνα. Στο ξύλινο τέμπλο της έχουν ενσωματωθεί τμήματα από το παλιότερο επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο του α' μισού τον 18ου αι. Οι δεσποτικές εικόνες φιλοτεχνήθηκαν κατά το β' μισό τον 19ου αι., όπως και οι λαϊκότροπες επιζωγραφισμένες τοιχογραφίες του ναού.

Στο υπερυψωμένο δυτικό τμήμα του εξωνάρθηκα του ναού σώζεται μικρό βυζαντινό παρεκκλήσι, λαξευμένο σε βράχο, το οποίο αποδίδεται στο καθολικό της βυζαντινής μονής των Αγίων Αναργύρων. Όλες οι τοιχογραφίες του κεντρικού τμήματος και του διαδρόμου, που είναι και οι παλιότερες, έχουν αγιογραφηθεί πάνω στο φυσικό βραχώδες υπόστρωμα. Στο χέρι του ανωνύμου αγιογράφου που τις φιλοτέχνησε, υποστηρίζουν ορισμένοι ότι οφείλονται και κάποιες άλλες τοιχογραφίες της παρακείμενης μεγάλης μονής του Τιμίου Προδρόμου.

Σύμφωνα με τις βυζαντινές πηγές, η ιστορία του Χιονοχωρίου συνδέεται άμεσα με τον πρώτο κτήτορα της μονής του Τιμίου Προδρόμου, το Σερραίο μοναχό Ιωαννίκιο, ο οποίος γύρω στο 1260, μετά την αποχώρησή του από το Άγιο Όρος, επέστρεψε στη γενέτειρά του.

Αναζήτησε κάποια ερημική τοποθεσία στο ανατολικό τμήμα του Μενοίκιου όρους, για να απομονωθεί και να συνεχίσει το μοναχικό του βίο μαζί με το δίχρονο ορφανό ανιψιό του. Βρήκε ένα μικρό εγκαταλειμμένο κελί, από το οποίο διασωζόταν μόνο ο ναός του, που ήταν αφιερωμένος στη μνήμη των αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού. Ανασύστησε τα κελιά του και το κατέστησε ασκητικό καταφύγιο.

Λίγα χρόνια πριν από το έτος 1279 και αφού πέτυχε την προσέλευση και άλλων μοναχών, για τους οποίους έκτισε νέα κελιά, αποχώρησε από εκεί, αφήνοντας στη θέση του άλλο γέροντα ασκητή.

Ο ίδιος πάλι με τον ανεψιό του αναζήτησε άλλη δυσπρόσιτη περιοχή, δυτικότερα του όρους και κατοίκησε για σύντομο χρονικό διάστημα μέσα σε υγρό σπήλαιο, λίγο πριν κατέβει απ' αυτό και ιδρύσει τη φημισμένη μονή του Τιμίου Προδρόμου.

Το ναΰδριο των Αγίων Αναργύρων αναφέρεται αργότερα ως μετόχι, που ανήκε στην αγιορείτικη μονή των Ιβήρων. Έφερε, μάλιστα, την επίκληση του Λεάσκου. Το ίδιο με τη σειρά του απέκτησε δικό του μετόχι, του Ιωάννου Θεολόγου του Λιβοβιστού, κοντά στις Σέρρες.

Φαίνεται ότι κατά την περίοδο αυτή γνώρισε ιδιαίτερη ακμή, αφού σε μεταγενέστερο χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου (1322), μνημονεύεται ότι επανδρώθηκε με μοναχούς και προστέθηκαν σ' αυτό και αρκετές ιδιοκτησίες. Η καταστροφή του συντελέστηκε κατά πάσα πιθανότητα λίγο πριν από το έτος 1371. Στο Οθωμανικό Φορολογικό Κώδικα του 1465 αναφέρεται ως Αγια-Νάργυρ ενώ το 1568 αναφέρεται με δεύτερο όνομα Καρλίκιοϊ. Η ιστορία του χωριού χάνεται στα βάθη των επόμενων αιώνων όπου, για αγνώστους λόγους, ερημώθηκε.

Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες στις αρχές του 19ου αιώνα, ένας Βλάχος γιδοβοσκός ανακάλυψε το εγκαταλελειμμένο κελί-σπηλιά του Ιωαννίκιου, μέσα σε πυκνό δάσος.

Μετά απ' αυτό, κάτοικοι του παρακείμενου χωριού Κεράνιτσα ή Κεραύνιτσα ή Κεράντσα, στην πλειοψηφία τους σλαβόφωνοι, μετακόμισαν στο σημερινό Χιονοχώρι.

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, εγκαταστάθηκαν σ' αυτό απόδημοι Βλάχοι Αβδελλιώτες, από την περιοχή των Γρεβενών, οι οποίοι, σύμφωνα με την παράδοση, εγκατέλειψαν τα πάτρια εδάφη τους, εξαιτίας των διωγμών του Αλή πασά Τεπελενλή.

Το χωριό, κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας, πήρε την ονομασία Καρλή Κιόϊ (Χιονοχώρι), επειδή οι κάτοικοι του συγκέντρωναν το χειμώνα, μέσα σε τρύπες, χιόνι και το πωλούσαν τους θερινούς μήνες για ψύξη στην πόλη.

Με την πάροδο των ετών πληθαίνουν οι κάτοικοι του χωριού και γύρω στο 1870 ανέγειραν ναϋδριο της Αγίας Παρασκευής, δίπλα στον υπάρχοντα ναό των Αγίων Αναργύρων.

Ακολούθησαν τα δύσκολα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα, στα οποία οι Βλάχοι του Χιονοχωρίου αποτέλεσαν τους στυλοβάτες του Ελληνισμού στην περιοχή.

Το 1913, μετά την απελευθέρωση, συρρέουν στο Χιονοχώρι Βλάχοι κυρίως από τη Ραχοβίτσα και ελάχιστοι από τα Βλάχικα Καλύβια του Λαϊλιά. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, το Χιονοχώρι καθίσταται αμιγές Βλαχοχώρι.

Μετά την απελευθέρωση του 1913 προσαρτήθηκε στην κοινότητα του Αγίου Πνεύματος. Το 1923 αποσπάστηκε και συγκρότησε ανεξάρτητη κοινότητα. Σήμερα, ανήκει στο Δήμο Σερρών. Από το έτος 1927, οι κάτοικοι άρχισαν να εγκαταλείπουν το χωριό και να εγκαθίστανται στη γειτονική Οινούσα.

Οι κάτοικοί του ήταν αποκλειστικά κτηνοτρόφοι και στη δεκαετία του 1950, οι 100 οικογένειες που έμειναν πλέον μόνιμα είχαν περίπου 45-50 χιλιάδες γιδοπρόβατα. Το χωριό εγκαταλείπεται λόγω της αστυφιλίας και της φθίνουσας πορείας της κτηνοτροφίας. Η μετοίκηση τους ολοκληρώθηκε το 1969 με την οριστική του ερήμωση.

Σήμερα, το χωριό ανοικοδομείται και αποτελεί ανερχόμενο θερινό θέρετρο. Κατά τους χειμερινούς μήνες, μοναδικός ίσως καθημερινός επισκέπτης ο γιος του κυρ Στέργιου και της κυρά Στεργιανής που αναβαίνει ψηλά στο Χιονοχώρι για να φροντίσει τα περίπου 250 πρόβατά του, επιστρέφοντας, όμως, νωρίς το βράδυ, στην Οινούσα.

Ξεδιπλώνοντας τις αναμνήσεις του, ο πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Χιονοχωρίου, Γιώργος Ταράσης, θυμάται το μονοθέσιο, εξατάξιο δημοτικό σχολείο που είχε στην "αγκαλιά" του, τα τελευταία χρόνια της λειτουργίας του, όλο και όλο 17 παιδιά. Λειτούργησε μέχρι το 1968. Διατηρείται αυτούσιο αλλά … σιωπηλό στην "καρδιά" του χωριού.

Τα περίπου 60 σπίτια που έχουν συντηρηθεί παίρνουν ζωή κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Από τα μπαλκόνια τους μπορεί κάποιος ν' αγναντέψει όλο το μέγεθος του νομού Σερρών, τη λίμνη Κερκίνη, το Παγγαίο Όρος μέχρι και την οροσειρά του Αγίου Όρους. Την πρώτη εβδομάδα του Ιούλη οι απόδημοι Βλάχοι του χωριού συναντιούνται στην πλατεία της εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων, όπου προς τιμήν τους κάνουν την μεγάλη τους γιορτή.

Στην πανσέληνο του Αυγούστου, το Χιονοχώρι "πλημμυρίζει" από ζωή. Το φεγγάρι παιχνιδίζει με τις μουσικές νότες και αγκαλιάζει τα πέτρινα διώροφα σπίτια που στέκουν επιβλητικά και αγέρωχα από το πέρασμα των χρόνων, θυμίζοντας πως η πολιτιστική μας κληρονομιά διαγράφει το μέλλον μας.
ΠΗΓΗ:ΑΠΕ-ΜΠΕ